Crash course lichttechniek op VjAcademy
Van lasers en stroboscopen tot het meest subtiele kleurenspel: lichteffecten en lichtshows zijn beeldbepalend op festivals en in clubs. De letterlijke beelden (visuals) toveren de VJ’s erbij op de grote schermen. Botst dat? Of werken ze fantastisch samen om tot 1 mooi plaatje te komen? Door de opkomst van LED groeien beide professies snel naar elkaar toe: wie legt het loodje… of wordt de taart alleen maar groter?
Redenen genoeg dus om de laatste les van de huidige jaargang van onze VjAcademy helemaal aan lichttechniek te wijden. En waar kon dat beter dan in de concertzaal van De Melkweg in Amsterdam, onder leiding van één van de meest ervaren lichtmannen, Bas Geersema.
Wat hebben onze studenten zoal geleerd?
Lampen in soorten en maten
Om te beginnen: bij light sets in clubs heb je verschillende groepen licht met verschillende soorten functies. De meest gebruikte zijn: spots, led lamp, wash light, stroboscoop en blinders. Deze lampen hebben elk compleet andere lichtbundels qua focus, zachtheid, grootte, vormen, felheid en stroomgebruik: de ouderwetse analoge PAR lampen hebben de mooiste kleuren maar zijn stroomvreters, net als de welbekende stroboscoop (16 ampère, vergelijkbaar met een wasmachine). De verschillen zitten hem in de lenzen, maskerende vormen (‘gobo’s’) voor de bundel, soort lichtbron en bewegende onderdelen in de behuizing of ophanging. En dan is er natuurlijk de verdeling van alle lampen over het plafond en de rest van de ruimte, die per zaal en per dag compleet kan verschillen.
De lichttafel: cockpit van de lichtman
Het mogelijke aantal lampen, hun plaatsing en alle kleuren, bewegingen en effecten leidt tot oneindig veel mogelijkheden. Om dat aan te sturen heb je een gespecialiseerde computer en knoppenpaneel nodig die er voor zorgt dat elke lamp apart of samen kunt bedienen: de lichttafel. De Melkweg heeft een zogenaamde MA2, ook internationaal de meest gebruikte ter wereld ondanks het prijskaartje van meer dan 50.000 euro. Daar krijg je blijkbaar een hoop voor terug.
De lichtman kan elk denkbaar effect triggeren en de enorme veelheid aan opties ordenen. Hij stelt hiertoe zelf op de touchscreens met labels een logische eigen indeling maken voor de functie van alle knoppen en schuiven, die hij dan blindelings kan bedienen. De lichttafel is op die manier voor elke lichtman een persoonlijke, zelf ontworpen instrument ongeacht de locatie.
Hoe denkt de lichtman: showontwerp en live optreden
Elke dag in club begint met een verse ‘patch’; een actueel bestand waarin is aangegeven waar wat hangt. Een lichtman volgt zeer intensief wat DJ’s doen gedurende de avond: qua stijl en flow. Ook geeft de lichttafel via een verbinding met de draaitafel digitale informatie over de muziek van de DJ (zoals tempo en aankomende tracks), waardoor je extra strak kunt syncen en anticiperen.
Bas: ”Als de eerste DJ komt warmdraaien en het publiek nog wat kletst en wacht met een drankje, zet je slechts een paar statische lampen aan voor een rustig sfeertje. Mooi contrast voor de eerste headliner: die krijgt meer lampen, meer effecten, veel snellere afwisseling, meer beweging. Een leuke truc als je de break ziet aankomen bij een bekend nummer: rook erin, rood licht: succes verzekerd! Iedereen juichend in de rode wolk. Dat soort hoogtepunten is een groot deel van de fun, naast steeds het perfecte plaatje natuurlijk voor de stage en dat je gewoon alles goed en mooi kan zien wat daar gebeurt.“
Met een VJ erbij probeer je een soort woordeloze nauwe wisselwerking te krijgen, waarin je elkaars kleuren, tempo en intensiteit soms versterkt en soms afwisselt. Een doodzonde: langs elkaar heen werken.
Techniek voor grote acts
Een lichttafel kan je in de club ook helpen met het gecoördineerd aansturen van andere elementen zoals laser, CO2, rook, vuurwerk of een muzikale intro. Voor grotere podia, zoals op festivals of in stadions heb je te maken met timecode shows. Alle lichteffecten, VJ beelden en overig spektakel is vooraf helemaal uitgedacht én geprogrammeerd: en staat dus al klaar. Een elektronische dirigent stuurt alle instrumenten (waaronder de lichttafel) aan met 1 leidend kloksignaal.
In de voorbereiding voor zulke shows is Wysiwyg populair; een 3D programma om lichtshows in de studio (of thuis!) te ontwerpen (gratis!) en dan in te laden in lichtcomputer (duur!). Al die voorbereidingen en ondersteunende hardware en software zijn onmisbaar, want op festivals – ook grote – heeft de lichtman vaak extreem weinig tijd om ter plaatse alles te testen, en pas kort voordat de show echt begint. Vooraf heeft hij zijn eigen werkwijze gecreëerd door middel van foefjes, effecten of zijn complete show die hij dan als een malle op de lichttafel ter plaatse aan de praat moet zien te krijgen. Het zou leuk zijn als de crews van andere acts elkaar zouden helpen met settings, maar veelal is het ieder voor zich en moge de beste ‘winnen’. Plus dat de rijkdom aan settings de secret sauce vormen van elke lichtman, vaak met veel moeite in de loop van jaren opgebouwd.
En nu verder!
Wat er de komende jaren te gebeuren staat? Steeds meer zullen alle features in één universele superlamp samenkomen. Bas ziet ook verdere cross-overs en samensmelten van LED panelen van de VJ de lichtapparatuur, de lasers en verder natuurlijk gewoon meer van alles tot en met de vloer. We zijn voorlopig dus nog niet uitgeleerd en alleen maar méér redenen om dat samen te doen met verschillende disciplines.
Dank aan de Melkweg en Bas Geersema voor de gastvrijheid en de les.
Tekst: Florien Kalac / Veejays.com
Foto: Defqon.1 2014
Noot: in dit artikel is de lichtpersoon een man vandaar overal ‘’hij’’ in de tekst (lekker makkelijk). Maar bij deze een shoutout naar alle lichtvrouwen (Wij kennen meerdere toppers!)
